فهرست
تعریف اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی
اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی عبارت از تجمع بیش از حد مایع بینابینی در بافتهاست که در اثر تغییر در یک یا بیش از یک مورد از عوامل زیر به وجود می‌آید: فشار هیدروستاتیک، فشار انکوتیک، نفوذ پذیری مویرگی و درناژ لنفاوی.
اِدِم اندام تحتانی با تورم یک یا هر دو ساق تظاهر پیدا می‌کند.
تشخیص اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی:
سابقه و معاینه: بالینگر با کمک اطلاعات متعدد معاینه و سابقه میتواند محدوده‌ی تشخیص افتراقی را باریکتر کند. (جدول 1-8)
- مدت زمان بیماری: حاد یا مزمن
- انتشار بیماری: یک طرفه یا دو طرفه
- علایم و نشانههای همراه: تنگی نفس، درد، غییرات پوستی، تورم اندام فوقانی.
- مطالعات آزمایشگاهی و تصویری: اگر سابقه و معاینه مشخص کننده نباشند، ممکن است نیازمند آزمونهای دیگر باشیم. دستور پیگیری را میتوان با توجه به معیارهای اتیولوژیک جمع آوری شده از سابقه و معاینه، به انجام رساند.
- اِدِم یک طرفه: اولتراسوند دوپلکس وریدی همراه با داپلر باید انجام شود. CBC و کراتین کیناز سرم نیز ممکن است به ترتیب جهت ارزیابی احتمال عفونت یا سندرم کمپارتمان انجام شود.
- اِدِم دو طرفه: مطالعاتی که ممکن است در ارزیابی اِدِم دو طرفه ضروری باشد٬ در جدول 2-8 خلاصه شده است.
جدول 1-8 ) علل اِدِم اندام تحتانی
| علت | سابقه٬ علایم و نشانههای همراه |
اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی یک طرفه٬ شروع حاد
| DVT | وضعیت افزایش انعقاد پذیری٬ سن 50 < سال ٬ بستری٬ سابقه جراحی٬ کانسر یا تروما٬ درد ران یا پشت ساق پا |
| سلولیت یا آبسه | تب٬ درد ٬ اریتم |
| پارگی کیست پوپلیته | درد٬ تورم زانو |
| تروما | سابقه آسیب اخیر |
| سندرم کمپارتمان | سابقه تروما (Crush injury) یا فشار طولانی مدت بر روی ساق |
| پارگی عضله یا تاندون | زخم کردن شدید مچ پا به عقب |
| اریتم ندوزوم | تب٬ درد٬ اریتم به صورت تکهای |
اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی یک طرفه٬ شروع تدریجی
| نارسایی وریدی مزمن | بدون درد٬ اِدِم در انتهای روز بدتر شده٬ اما با بالا بردن پا بهتر میشود٬ وریدهای واریسی |
| لنفاِدِم | بدون درد٬ اِدِم در انتهای روز بدتر میشود٬ در ابتدا پشت شست و پا درگیر میشود٬ پوست خشک و پوسته دار. |
| فشار از خارج بر روی ورید | بدون درد٬ بزرگی موضعی ورید |
| تومور بافت نرم یا تومور عروقی | تندرنس و بزرگی موضعی |
| ناهنجاری وریدی مادر زادی | اختلالات طول ساقها از دوران کودکی |
| دیستروفی رفلکسی سمپاتیک | پوست براق و سفت٬ حساسیت بسیار زیاد به لمس |
بیشتر بخوانید:
- بهترین متخصص قلب و عروق در تهران
- بهترین فوق تخصص قلب و عروق در تهران
- فیبریلاسیون دهلیزی (AF)
- افتادگی دریچه میترال
- پرولاپس یا ناهنجاری دریچه میترال
اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی دو طرفه
| CHF | تنگی نفس٬ ارتوپنه٬PND٬افزایشJVP |
| سندرم نفروتیک | سابقه دیابت با لوپوس |
| گلومرولونفریت | سابقه تب یا گلو درد اخیر |
| سیروز کبدی | زدری٬ آسیت٬ سابقه سوء مصرف الکل یا هپاتیت |
| هیپوپروتئینمی | سابقه سوء تغذیه یا سوء جذب |
| میگزدم جلوی تیبیا | تاکیکاردی٬ تومور٬ کاهش وزن٬ عدم تحمل به گرما |
| DVT دو طرفه | وضعیت افزایش انعقاد پذیری٬ سن 50 < سال٬ بستری بودن٬ سابقه جراحی٬ کانسر یا تروما٬ درد پشت ساق یا ران |
| سلولیت دو طرفه | تب٬ درد٬ اریتم |
| نارسایی وریدی مزمن | بدون درد٬ اِدِم در انتهای روز بدتر شده و با بالا نگه داشتن بهبود مییابد٬ وریدهای واریسی |
| لنفاِدِم | لنفادنوپاتی اینگوینال٬ نشانههای لگنی٬ کاهش وزن |
| واکنشهای دارویی | NSAID ها عوامل ضد فشار خون: پتالاکرها کلونیدین٬ دیازوکساید گوانتیدین٬ هیدرالازین متیل دوپا٬ مینوکسیدیل رزرپین |
| هورمونها | کورتیکواستروئیدها استروژن پروژسترون تستوسترون |
جدول 2-8 ) ارزیابی اِدِم دو طرفه
| آزمون | علت احتمالی اِدِم دو طرفه |
| CBC | سلولیت دو طرفه |
| U.A و تستهای کلیوی | گلومرولر نفریت٬ سندرم نفروتیک |
| تستهای عملکرد کبد و مقدار آلبومین سرم | بیماری کبدی٬ سوء تغذیه |
| TSH | بیماری تیروئید |
| EKG٬CXR و احتمالا اکوکاردیوگرافی | CHF |
| اولتراسوند دوپلکس وریدی همراه با داپلر | DVT دو طرفه٬ ترومبوز وریداجوف تحتانی |
| اولتراسوند یا CT اسکن لگنی | بدخیمی لگنی٬ فیروز خلف صفاقی |
درمان اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی:
- درمان قطعی شامل نظارت بر بیماری زمینه‌ای است ( مثلا ضد انعقاد برای DVT٬ آنتی بیوتیک برای سلولیت)
- درمان علامتی:
- بالابردن اندام یا اندامهای درگیر مفید است.
- قطع داروها: داروهایی که ممکن است باعث ایجاد یا تشدید اِدِم شوند٬ باید در صورت امکان قطع شوند.
- دیورتیکها: در مبتلایان به اِدِم دو طرفه ساق٬ که همراه با CHF٬ نارسایی کلیه٬ سیروز٬ یا نارسایی وریدی دیده میشوند٬ مفید است.
- جورابهای فشاری: بیشترین سود را در مبتلایان به اِدِم ناشی از CHF یا نارسایی وریدی دارند.
ارجاع اِدِم، ورم، خیز یا دراپسی:
- اگر علت احتمالی اِدِم٬ عفونت ( مثلا سلولیت و آبسه) یا سندرم کمپارتمان است٬ بیمار باید فورا توسط یک جراح ویزیت شود.
- باید تمام مبتلایان به اِدِم ساق را٬ در مورد اهمیت مراقبت از پوست٬ کفشهای مناسب و درمان زودرس تروماهای کوچک به منظور پیشگیری از عوارض جدی از قبیل اولسرهای ناشی از استاروریدی٬ سلولیت یا استئومیلیت٬ آگاه نمود.
